XƏZƏR DƏNİZİNDƏ DİNAMİK NEFT SIZMALARININ İDARƏ EDİLMƏSİ VƏ KORROZİYA PROBLEMLƏRİNİN İNNOVATİV HƏLLİ YOLLARI
by Abbasov V.
Neft və qaz sənayesi, qlobal iqtisadiyyatın əsasını təşkil edən sektorlardan biridir və buna görə də onun təhlükəsizlik və ekoloji baxımdan səmərəli idarə edilməsi xüsusi əhəmiyyət daşıyır [1].
Neft və qaz sektoru, enerji təchizatının təməlini təşkil edir və dünya iqtisadiyyatında mühüm rol oynayır. Lakin bu sektorun inkişafı ilə bağlı bir çox çətinliklər də mövcuddur. Korroziya bu sahənin qarşılaşdığı ən böyük problemlərdən biridir. Neft hasilatında, daşınma və saxlanma proseslərində, həmçinin dəniz mühitində baş verə biləcək fəlakətlərdə korroziya kritik rol oynayır. Korroziyanın sürətli yayılması yalnız infrastrukturun ömrünü qısaltmır, eyni zamanda neft və qaz sızmalarına səbəb olaraq ciddi ekoloji fəsadlara yol açır.
Korroziya, neft-qaz sənayesində təhlükəsizlik, maliyyə və ekoloji məsələlər baxımından da böyük əhəmiyyət kəsb edir və bu istiqamətdə ciddi tədbirlər görmək tələb olunur [2].
İnnovativ texnologiyalar, korroziyanın qarşısının alınmasında və neft-qaz sənayesindəki təhlükəsizlik tədbirlərinin intensivləşdirilməsində mühüm rol oynayır [3].
Bugün bizim məqsədimiz, korroziya və onun yaratdığı təhlükələrə qarşı ən son innovativ həll yollarını təqdim etmək, bu sahədəki qabaqcıl texnologiyaları müzakirə etmək və neft-qaz sənayesinin davamlı inkişafını təmin edəcək yeni yanaşmalar üzərində düşünməkdir.
Korroziya ilə mübarizə və təhlükəsiz əməliyyatların təmin edilməsi üçün yeni yanaşmalar və texnologiyalar müasir neft sənayesində davamlılığın qorunmasına kömək edir [4].
Bildiyimiz kimi dəniz suyu korroziya sürətini artıran əsas amillərdən biridir. Dəniz suyunun tərkibindəki duz və mineral maddələr metal səthlərə təsir göstərərək, elektro-kimyəvi reaksiyalar yaradır. Bu proses nəticəsində metal səthlərdə oksidləşmə baş verir və metal korroziyaya uğrayaraq zəifləyir. Buna aid şəkillər aşağıda təqdim olunmuşdur.
Dənizdə yerləşən neft və qaz platformaları, boru kəmərləri və digər infrastruktur elementləri, dəniz suyunun korroziya üçün ideal şərait yaratdığı mühitlərdə fəaliyyət göstərir. Dəniz suyunun aqressiv duz tərkibi, boru kəmərlərində, boruların və digər metal komponentlərin zamanla zədələnməsinə səbəb olur.
Korroziya nəticəsində yaranan sızmalar, xüsusilə dəniz mühitində neft və qaz sızıntılarına gətirib çıxara bilər. Bu isə dəniz ekosisteminə ciddi zərər verə bilər, suyun çirklənməsinə və bioloji müxtəlifliyin itirilməsinə yol açar.
Dəniz mühitindəki korroziyanın qarşısını almaq üçün inovativ texnologiyalar inkişaf etdirilmişdir. Bunlar arasında qoruyucu örtüklər, koroziya qarşı kimyəvi maddələr və səth qoruma texnologiyaları mövcuddur. Bu texnologiyalar, metal səthlərə tətbiq edilərək, korroziyanın qarşısını almağa kömək edir.
Dənizdəki infrastruktur üçün korroziyanın qarşısını almağa kömək edən digər yanaşmalar isə monitorinq sistemləri və sensorlar vasitəsilə davamlı olaraq korroziya vəziyyətini izləməkdir. Bu, texniki nasazlıqların qarşısını alır və qəza risklərini azaldır.
Qeyd edək ki, Azərbaycan və digər Xəzəryanı dövlətlər inkişaf etmiş neft və qaz çıxarma, neft və qaz emalı, neft kimya, kimya sənayelərinə malik olduqlarından korroziya problemləri bu ölkələr üçün ciddi problemlərdən biridir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, mühitdən asılı olaraq korroziya ilə yanaşı digər proseslər də gedir ki, bu da problemin həllini daha da çətinləşdirir. Bu, xüsusən neft sənayesində özünü kəskin olaraq göstərir. Belə ki, neft çıxarma sistemlərində eyni zamanda korroziya, mikroorqanizmlərin inkişafı və duz çökmə prosesləri gedir. Hidrogen sulfid və karbon qazının yüksək qatılıqlarında, həmçinin SRB-ın yüksək miqdarlarında neft sənayesi qurğularını həm hidrogen-sulfid korroziyasından, həm bioloji korroziyadan mühafizə edə biləcək, yüksək effektli inhibitorların yaradılması aktual bir problem kimi qalmaqdadır. Odur ki, problemin həlli üçün elə çox funksiyalı sistemlər yaradılmalıdır ki, hər üç problemi həll edə bilsin. Belə çoxfunksiyalı korroziya inhibitorlarının yaradılması bir sıra çətinliklərlə bağlıdır, amma bu sahədə axtarışlar davam etməkdədir [5-8].
Neft mədənlərində korroziya proseslərinin başlıca növlərindən biri mikrobioloji korroziyadır. Bu korroziyanın baş verməsinin səbəbi layda sulfatreduksiyaedici bakteriyaların sürətlə artmasıdır. Sulfatreduksiyaedici bakteriyalar anaerob mikroorqanizmlərdir. Onların iki növünə Desulfovibrio (spor əmələ gətirməyən spiralvarı hüceyrələr) və Desulfotomaculun (spor əmələ gətirən termofil hüceyrələr) rast gəlinir. Mikroorqanizm hüceyrəsinin ölçüsü 0,1 – 3 mk intervalındadır. Optimal şərait olduqda (oksigensiz mühit, minerallaşma, pH-ın neytrala yaxın qiyməti, optimal temperatur, sulfatlar, üzvü substratın iştirakı) SRB sulfatı hidrogen sulfidə qədər reduksiya edərək intensiv şəkildə çoxalır.
Bu, əslində bir neçə problem yaradır. SRB həyat fəaliyyətində SO42- ionlarını qida kimi qəbul edir, H2S ayrılır. Bu proses metal səthinə adgeziya olunmuş SRB tərəfindən getdikdə daha təhlükəli olur, belə ki, turşu bir başa metal səthində və
ona yaxın fəzada əmələ gəlir ki, bu da boruların daxili səthinin intensiv dağılmasına səbəb olur.
Digər tərəfdən SRB selikli qişa vasitəsi ilə biri-biri ilə birləşərək iri dəstələr əmələ gətirərək layın məsamələrini tutur və bu da laya su vurma quyularının faydalı iş əmsalını kəskin azaldır. Belə ki, məsamələr biokütlə ilə tutulduğundan quyunun su tutumu azalır və bu səbəbdən də laya vurulan suyun həcmi azalır, layda kifayət qədər təzyiq yaratmaq olmur, neft hasilatının gözlənilən artımı əldə olunmur.
SRB- nin həyat fəaliyyətində yaranan H2S neftdə və lay suyunda həll olaraq onların korroziya aktivliyini artırır və neftçıxarmada istifadə olunan yeraltı və yerüstü avadanlıqların korroziya prosesləri daha sürətlə gedir. Odur ki, inhibitor- bakterisidlərin yaradılması aktual problem olaraq qarşıya qoyulur. Çox təəssüf ki, Azərbaycanın neft yataqlarında son 25 ildə bakterisid istifadə olunmadığından lay sularında SRB-nin miqdarı kəskin artmış və bəzi yataqlarda 106-1010 hüceyrə/litr həddinə çatmışdır [9-11].
Təcrübi hissə və nəticələ\rin müzakirəsi: Bu məqsədlə Xəzər dənizinin qərb bölgələrindən (Sumqayıt, Neftçala, Bilgəh və Pirallahı) su nümunələri götürülərək fiziki-kimyəvi xassələri, korroziya aqressivlikləri və mikrobioloji tərkibləri tədqiq edilmişdir [12, 13].
Azərbaycan dünyanın iqtisadi baxımdan ən əlverişli daxili su hövzəsi olan Xəzər dənizi ilə həmsərhəd olan beş ölkədən biridir. Müxtəlif təsirlər, o cümlədən sənaye atqıları, şəhər axınları və təbii proseslər Respublikamızın sahilyani ərazilərində suyun keyfiyyətinə ciddi təsir göstərir. Fiziki-kimyəvi xüsusiyyətlərin və suda ionların mövcudluğunun təyin edilməsi sahilyanı ərazilərin ekoloji rifahını dərk etmək və davamlı su idarəetməsi üçün yanaşmaları formalaşdırmaq üçün çox vacibdir ki, bu da hər birimizin ətraf mühitin qorunmasında oynadığı roldur.
Bu səbəbdən müasir metodlardan istifadə edərək Xəzər dənizinin sahilyani (Pirallahı, Neftçala, Pirşağı, Sumqayıt və Corat) bölgələrindən götürülmüş su nümunələrinin mikrobioloji sanitar və ekoloji vəziyyəti öyrənilmiş onların reagentlərlə təmizlənmə prosesi tədqiq edilmişdir.
Qarşıya qoyulmuş problemin həlli üçün aşağıda qeyd olunan tədqiqatların aparılması nəzərdə tutulmuşdur:
1. Dəniz suyunun fiziki-kimyəvi tərkibinin öyrənilməsi;
2. Dəniz suyunun şəffaflıq və bulanıqlığının yoxlanılması;
3. Dəniz suyunda duzçökmə probleminin həlli;
4. Dəniz suyunun korroziya aqressivliyinin öyrənilməsi;
5. Dəniz suyunun mikrobioloji tərkibinin öyrənilməsi;
6. Dəniz suyunun sterilləşməsi;
Bu məqsədlə Xəzər dənizinin yuxarıda sadalanan sahilyanı ərazilərindən su nümunələri götürülərək Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin nəzdində olan AzeLab MMC-yə gətirilmiş və sınaqlar aparılmışdır. Su nümunələrinin hər birinin fiziki-kimyəvi tərkibi tədqiq olunmuş cədvəl 1-də verilmişdir.
Cədvəl 1. Su nümunələri üzərində aparılan təhlillərin nəticələri
Parametr Y.V.Q.H.
(ÜST/ISO) Bilgəh Sumqayıt Pirallahı Neftçala
pH 6.5-8.5 7.8 7.9 7.6 7.9
Bulanıqlıq (FTU) <5 24.9 13.0 47.0 88.6
Elektrik keçiriciliyi (µS/sm) - 18310 18120 18580 18790
Duzluluq (q/l) - 11.7 11.6 11.9 12.0
Kalsium (Ca²⁺) (mq/l) - 340.68 340.68 320.64 360.72
Maqnezium (Mg²⁺) (mq/l) - 693.12 680.96 693.12 814.72
Xlorid (Cl⁻) (mq/l) 250-350 5382.7 5603.9 5677.7 5751.4
Sulfat (SO₄²⁻) (mq/l) 500 3199.4 3199.8 3110.6 3244.2
Cədvəldən göründüyü kimi pH-ın qiyməti 7.6-7.9 arasında dəyişir, bulanıqlıq ən çox Neftçala ərazisində müşahidə olunaraq 88.6 (FTU) təşkil etmişdir.Bu isə Y.V.Q.H.-dən dəfələrlə yüksəkdir.
Suyun ion tərkibinə diqqət yetirsək xlorid və sulfat ionlarının miqdarı yol verilən qatılıq həddindən dəfələrlə çox olub, aqressiv korroziya mühitini stimullaşdıran əsas faktorlardır.
Xəzər dənizi, ölkəmizin enerji resurslarının zəngin mənbəyi olmaqla yanaşı, neft və qaz hasilatı üçün mühüm mərkəz rolunu oynayır. Azərbaycanın xəzər dənizi sahillərində yerləşən Pirallahı, Neftçala, Sumqayıt və Pirşağı kimi regionları, neft-qaz istehsalının intensivləşdiyi ərazilərdir. Lakin, bu bölgələrdə duzçökmə prosesi, istehsalın səmərəliliyini azaldan və ekoloji riskləri artıran ciddi bir problem olaraq qalır.
Duzçökmə, neft-qaz yataqlarının istismarı zamanı mineral maddələrin çökərək boru xətləri, ayrılma qurğuları və digər avadanlıqlarda yığılmasına səbəb olan bir prosesdir. Xəzər dənizinin unikal geoloji və hidroloji şəraiti Pirallahı, Neftçala, Sumqayıt və Pirşağı sahillərində duzçökmə probleminin baş verməsinə təkan verir. Bu problem, adətən, suyun tərkibindəki ionların konsentrasiyasının dəyişməsi, temperaturun artması və ya təzyiqin azalması ilə əlaqədardır. Bu regionlarda neft-qaz hasilatı zamanı geoloji amillər, istilik mübadiləsi və suyun mineral tərkibi, duz çöküntülərinin yaranmasına səbəb olur.
Xəzərin Azərbaycan sahilində duzçökmənin qarşısını almaq və ya onun təsirini minimuma endirmək məqsədilə müxtəlif texnologiyalar və metodlar tətbiq olunur. Kimyəvi inhibitorların istifadəsi, istilik mübadiləsi sistemlərinin optimallaşdırılması, eləcə də xüsusi mexaniki sistemlərin tətbiqi, bu problemlərin həlli üçün mühüm vasitələrdir. Bu proseslərin effektivliyi, ölkəmizdə Xəzər dənizi sərvətlərinin səmərəli istifadəsinə və ekoloji balansın qorunmasına xidmət edir.
Nəticə etibarilə, Azərbaycanın Xəzər dənizi sahilində, xüsusən Pirallahı, Neftçala, Sumqayıt və Pirşağı regionlarında duzçökmə, istehsalın dayanıqlılığını təmin etmək, iqtisadi səmərəliliyi artırmaq və ekoloji təsirləri azaltmaq məqsədilə diqqət mərkəzində olan bir problem olaraq qalmaqdadır. Bu sahədə aparılan araşdırmalar və yeni texnologiyaların tətbiqi, regionun enerji potensialının daha effektiv istifadəsini təmin edəcək, eyni zamanda müasir enerji tələblərinə uyğun cavab verəcəkdir. Azərbaycanın neft-qaz sektoru, həm də regional inkişaf üçün strateji əhəmiyyətə malikdir və bu məqsədlərə nail olmaq üçün davamlı tədqiqatlar tələb olunur. Pirallahı, Neftçala, Sumqayıt və Bilgəh istiqamətində xəzər dənizi suyunda duzçökmə probleminin qarşısının alınmasına aid tədqiqatlar Neft Kimya Prosesləri İnstitutunda “Korroziya inhibitorları və konservasiya materialları” laboratoriyasında sintez edilmiş müxtəlif inhibitorların və reagentlərin iştirakında aparılmışdır.
Sintez edilmiş reagentin (N-1) Xəzərin Neftçala, Bilgəh, Sumqayıt və Pirallahı sahilyanı ərazilərindəki dəniz suyunda duzçökmə inhibitoru kimi mühafizə xassələri tədqiq olunmuşdur. Təcrübələr 50℃ temperaturda aparılmış və analizin nəticələri cədvəl 2-də verilmişdir. Qeyd edək ki, Neftçala bölgəsindən götürülmüş dəniz suyunda inhibitorsuz mühitdə duzçökmənin sürəti 0,000013 mq/m2∙saat, Bilgəh bölgəsində 0,000014 mq/m2∙saat, Sumqayıt bölgəsində 0,000012 mq/m2∙saat, Pirallahı bölgəsində 0,000016 mq/m2∙saat təşkil edir.
Sumqayıtda korroziya sürətinin nisbətən aşağı olması isə bölgənin sənaye fəaliyyətlərinə baxmayaraq, tullantıların idarə edilməsi və suyun tərkibinin daha yaxşı nəzarət altında olması ilə izah edilə bilər. Sumqayıt Azərbaycanın əsas sənaye mərkəzlərindən biri olmasına baxmayaraq, burada suyun kimyası korroziyaya qarşı nisbətən daha sabitdir. Bu, sənaye tullantılarının daha effektiv idarə edilməsi və ekoloji tədbirlərin tətbiqi ilə əlaqədar ola bilər.
Xəzər dənizinin Pirallahı, Neftçala, Corat zonasından götürülmüş su nümunəsinin mikrobioloji tərkibi analiz edilmişdir. Analiz Biotrak 4250 analizatorunda, 24 saat müddətində, 37°C temperaturda, 1 ml dəniz su nümunəsi 9 ml BiMedia 155A, BiMedia 160C, BiMedia 330A və Posqeyt qidalı mühitlərində əkilməklə aparılmışdır. Təcrübənin 8-ci saatında BiMedia 155A mühitində 1 ml dəniz su nümunəsində 1.83∙103 ədəd Coliform, 8-ci saatında BiMedia 160C mühitində 1 ml dəniz su nümunəsində 1.40∙103 ədəd Esheria coli, 13-cü saatında BiMedia 330A mühitində 1 ml dəniz su nümunəsində 1.71∙102 ədəd Enterokokk bakteriyası və 10-cu saatında Posqeyt qidalı mühitində 1 ml dəniz su nümunəsində 1.71∙103 ədəd SRB aşkar olunmuşdur [14-17].
Məkan
Bakteriya növü
Kəsişmə nöqtəsi (Saat)
Qidalı mühit (BiMedia Tipi)
Qatılıq (ədəd/l)
Y.V.Q.H. (vahid/l)
Bilgəh
Koliform
9.24
BiMedia 155 A
58.000
2000
Bilgəh
E. coli
9.34
BiMedia 160C
55.000
1000
Bilgəh
Enterokok
-
BiMedia 330A
0
1000
Pirallahı
Koliform
8.24
BiMedia 155 A
114.000
2000
Pirallahı
E. coli
8.29
BiMedia 160C
110.000
1000
Pirallahı
Enterokok
-
BiMedia 330A
0
1000
Sumqayıt
Koliform
9.41
BiMedia 155 A
52.000
2000
Sumqayıt
E. coli
9.72
BiMedia 160C
48.000
1000
Sumqayıt
Enterokok
-
BiMedia 330A
0
1000
Neftçala
Koliform
-
BiMedia 155 A
0
2000
Neftçala
E. coli
8.29
BiMedia 160C
14.700
1000
Neftçala
Enterokok
-
BiMedia 330A
0
1000
Corat
Koliform
8.21
BiMedia 155 A
1.830.000
2000
Corat
E. coli
13
BiMedia 160C
1.400.00
1000
Corat
Enterokok
13
BiMedia 330A
1.710.000
1000
Cədvəldən göründüyü kimi Corat qəsəbəsinin sahilyanı bölgəsindən götürülmüş su nümunəsində şərti patogen bakteriyaların miqdarı milyonlarladır.
Növbəti mərhələdə akad. V.M.Abbasovun rəhbərliyi ilə Akad.Y.H.Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun “Korroziya inhibitorları və konservasiya materialları” laboratoriyasında yüksək effektli xassəyə, çoxfunksiyalı təsirə malik, ekoloji cəhətdən zərərsiz, iqtisadi baxımdan səmərəli inhibitor-bakterisidlər sintez olunaraq (N-1) 0.001, 0.01 və 0.1 ml qatılıqlarda götürülməklə yuxarıda sadalanan şərti patogen bakteriyalara qarşı inhibitor bakterisid xassələri 24 saat müddətində 37°C temperaturda Biotrak 4250 analizatorunda tədqiq edilmişdir. Analizin nəticələrinə əsasən deyə bilərik ki, tədqiq olunan mühitlərdə heç bir bakteriya hüceyrəsi aşkarlanmamışdır. Yəni sintez olunmuş reagent 100% bakterisid effekt göstərərək yüksək antibakterial təsirə malik olub bakteriyaların həyat fəaliyyətini tam şəkildə dayandırmışdır. N-1 reagenti eləcə də korroziya və duzçökmə problemlərinin həllində də 100% inhibitor təsirə malik olmuşdur. Beləliklə sintez olunmuş reagentdən istifadə etməklə dəniz suyunda sterilləşmə aparmaqla dəniz suyunu şərti patogen mikroblardan eləcə də mikrobioloji korroziyanın əsas təörədicisi olan SRB-dən təmizləyərək su mühitində yaşayan canlıların ekoloji baxımdan təhlükəsizliyini təmin edə bilərik eləcə də aqressiv korroziya mühitini aradan qaldıraraq, neft və qaz sənayesinin davamlı inkişafını təmin edə bilərik.
Keywords
xezer,neft,dagilma
References
1. Bennett, M., & Dunham, R. (2022). Global Energy Industry and Economic Growth. Energy Economics Journal, 46(3), 89-101.
2. Kaufman, L., & James, H. (2023). Corrosion in the Oil and Gas Industry: Environmental and Economic Impact. Journal of Industrial Safety, 58(7), 214-230.
3. Taylor, A., & Wright, E. (2021). Innovative Technologies in Corrosion Prevention for the Oil and Gas Sector. Advances in Energy Technology, 33(4), 97-112.
4. Lopez, J., & Smith, B. (2023). Sustainable Practices in Oil Industry Operations. Environmental Management in Energy Resources, 21(6), 102-115.
5. Abbasov V.M., Ağamalıyeva D.B. Mikrobioloji korroziya və onunla mübarizə üsulları. Bakı: “Elm”, 2023, –276 s.
6. Abbasov V.M., Mamadbayli E.H., Agamaliyeva D.B. et al. Effect of inorganic complexes of imidazoline based on synthetic petroleum acids and triethylentetramin against carbon dioxide corrosion. Chemical problems journal, 2017, №4, ISSN 2221-8688, p.364-369
7. Durna Agamalieva, Vagif Abbasov, Nizami Mursalov, Afag Ezizbeyli. İnorganic complexes of amidoamine derivatives based on synthetic oil acids
as corrosion inhibitors. Proceedings of Azerbaijan National Academy of Sciencs Nachchivan Branch Office The series of natural and technical sciences. 2018, no 14, Issue 2218-4791, pp 70-73
8. Vagif M. Abbasov, Durna B. Aghamaliyeva, Lala M. Afandiyeva, Zaur Z. Aghamaliyev, Nushaba M. Aliyeva, Ziyaret N. Pashayeva, Farida C. Gurbanova. THE STUDY OF THE EFFECT OF ALKYLHALOGENIDE COMPLEXES OF AMIDOAMINE OF CORN OIL ON THE KINETICS OF CO2 CORROSION. PPOR,Vol.25, No.2, 2024, pp.313-322 https://doi.org/10.62972/1726-4685.2024.2.313
9. Аббасов В.М.1, Мамедбейли Е.Г.1, Агамалиева Д.Б.1, Талыблы А.Г.1, Эфендиева Л.М.1, Мамедова Н.М.1, Бабаева В.Х.1 Исследование бактерицидных свойств производных имидазолинов синтетических нефтяных кислот. Нефтепереработка и нефтехимия. № 8, 2017, Стр. 15-18
10. Abbasov V.M., Agamaliyeva D.B., Mursalov N.İ., Afandiyeva L.M., Jabrayilzadeh Sh.Z., Mammadova N.M., Seyidahmadova F.N., Tagizade Z.Y. Investigation Imidazoline Derivatives Obtained from Synthetic Petroleum Acids as Corrosion Inhibitor. Journal of Advances in Chemistry. 2014, Vol. 11, No. 1, PP 3372-3381
11. Ibragimova M.J., Mammadkhanova S.A., Abdullazade A.B., Agamaliyeva D.B., Seidova S.A., Mammadova N.M. Influence of oligomethylenaryl sulphonates based on the light gas oil of catalytic cracking on the process of biocorrosion. Theory and Practice of Corrosion Protection. 2020;25(4):18-25. (In Russ.) https://doi.org/10.31615/j.corros.prot.2020.98.4-2
12. 1Emil A. Aydinsoy, 1Zaur Z. Aghamaliyev, 1Durna B. Aghamaliyeva, 2Vasif B. Abbasov. A SYSTEMATIC REVIEW OF CORROSION INHIBITORS IN MARINE ENVIRONMENTS: INSIGHTS FROM THE LAST 5 YEARS. PPOR,Vol. 25, No. 3, 2024, pp.793-843, https://doi.org/10.62972/1726-4685.2024.3.793
13. Abbasov, V. M., Aydinsoy, E. A., Aghamalieva, D. B., & Aghamaliev, Z. Z. (2024). Assessment of bactericidal efficacy of seaside water samples and automated detection of sulfate-reducing bacteria using computer vision models. Journal of Engineering Sciences & Modern Technologies, 1(1), 80–84.
14. 1Vagif M. Abbasov, 1Durna B. Aghamaliyeva, 1Teyyub .A. Ismailov, 2Fariz A.Amirli, 1Zaur Z. Aghamaliyev, 1Fargana T.Alizade, 1Kira Z.Musayeva. Study of the bactericidal effect of dialkylamine complex salts of oleic acid on the vital activity of sulfate-reducing bacteria. ppor, Special issue (No. 1), 2024, pp. 32-39Selected Proceedings of the International Conference “Modern Problems of Macromolecular Compound Technology”https://doi.org/10.62972/1726-4685.si2024.1.32
15. 1Vagif M.Abbasov, 1Durna B.Aghamaliyeva, 1Teyyub A.Ismayilov, 2Gunel H. Huseynova. The inhibitory effect of sunflower oil amide sulfate product on the corrosion aggressiveness of karabakh clay water. ppor, Special issue (No. 1), 2024, pp. 94-102Selected Proceedings of the International Conference “Modern Problems of Macromolecular Compound Technology”https://doi.org/10.62972/1726-4685.si2024.1.94
16. 1Vagif M. Abbasov,,1Durna B. Aghamaliyeva, 1Mutallim M. Abbasov, 1Avtandil H. Talibov, 2Fariz A. Amirli, 1Lala M. Afandiyeva,1ZaurZ. Aghamaliyev. Exploration of the antibacterial effect of dipentylammonium (z)-3-carboxylate complex. PPOR, Special issue (No. 1), 2024, pp.199-205Selected Proceedings of the International Conference “Modern Problems of Macromolecular Compound Technology”https://doi.org/10.62972/1726-4685.si2024.1.199
17. Abbasov, V. M., Aydinsoy, E. A., Aghamalieva, D. B., & Aghamaliev, Z. Z. (2024). Antimicrobial properties and bacterial contamination in western Caspian Sea coastal waters: A study of coliform, E. coli, and Enterococcus. Journal of Baku Engineering University - Advances in Chemistry and Chemical Engineering, 8(1), 44–51. https://doi.org/10.30546/2521-6317.2024.602